Poradnik - Pentatonika

Pentatonika

(Używam notacji ogólnoświatowej, tej bez litery H, czyli dźwięk o półton niższy od C to B, a dźwięk dwa półtony niższy od C to Bb/A#. Tam gdzie będę pisał próg/progi w lewo/prawo punktem odniesienia jest gitara praworęczna. Gitara leworęczna zachowuje się na odwrót. Opisy dotyczą gitar nastrojonych standardowo: EADGBE. Jeśli mamy inaczej nastrojoną gitarę nazewnictwo dźwięków należy przesunąć o ilość półtonów jaką przestroiliśmy daną strunę. W stroju standardowym EADGBE nic nie trzeba robić.)

(Bardzo polecam zainstalowanie darmowego programu TuxGuitar http://tuxguitar.herac.com.ar/download.html http://sourceforge.net/projects/tuxguitar/. Dzięki niemu będziecie mogli otworzyć tabulatury, które zamieszczam w linkach. Otwarcie tych plików możliwe jest również płatnym programem GuitarPro, TuxGuitar jest jego bezpłatnym i legalnym zamiennikiem.)

Pentatonika jest najprostszym narzędziem do ogrywania progresji akordów, nieodłącznie związana z bluesem, bardzo często używana we wszystkich gatunkach muzycznych.

Jak sama nazwa wskazuje, pentatonika składa się z 5 dźwięków. Gitara jest instrumentem, w którym dźwięk o tej samej wysokości może wystąpić nawet kilka razy.

Dlatego możliwe jest używanie kilku pozycji na gryfie, które pozwolą na swobodne używanie wszystkich dźwięków w zależności od potrzeb.

Pentatonika jak każda skala nazywana jest od dźwięku, od którego się zaczyna oraz na którym wszystko się naturalnie kończy. To należy zapamiętać.

Ten dźwięk jest nazywany prymą czystą skali, jest również nazywany centrem tonalnym skali, są to po prostu nazwy zgodne z nomenklaturą na określenie reguły zawartej w poprzednim zdaniu.

Istnieją dwa rodzaje pentatoniki: mollowa i durowa. Używając pentatoniki jako najprostszego narzędzia możemy stosować pewien skrót, który sprawdza się w olbrzymiej większości przypadków. Jeśli progresja zaczyna się od akordu mollowego np. Am, to najprawdopodobniej możemy użyć pentatoniki mollowej na całej progresji. Jeśli progresja zaczyna się od akordu durowego np. A, to najprawdopodobniej możemy użyć pentatoniki durowej na całej progresji. Nie jest to zawsze zgodne, ale najczęściej się zdarza, że jest. :) W bluesie pentatonika mollowa nadaje się do ogrania całego durowego bluesa dwunastotaktowego. Jeśli blues zaczyna się od akordu A7, możemy na wszystkich akordach bluesa zastosować pentatonikę A mollową. Jest to najprostszy sposób, istnieją inne, dające większe możliwości. Wyróżniamy 5 pozycji pentatoniki. Te 5 pozycji pokażę na przykładzie pentatoniki mollowej A.

https://dl.dropboxusercontent.com/u/25772071/Pentatonika_mollowa_A.gp3

Możemy korzystać z tych pozycji, układając swoje linie melodyczne spośród dostępnych dźwięków. Bardzo ważne jest odpowiednie frazowanie, zmiany rytmu i dynamiki. Granie pentatoniką nie polega na odegraniu jej z góry na dół.

Te 5 pozycji radzę nauczyć się na pamięć, będą pomocne nie tylko przy używaniu samej pentatoniki, ale także innych skal, co tłumaczę w temacie o skalach modalnych.

Teraz przyjrzyjmy się pentatonice durowej. Wyróżniamy także jej pięć pozycji. Posłużę się przykładem pentatoniki durowej C.

https://dl.dropboxusercontent.com/u/25772071/Pentatonika_durowa_C.gp3

Proszę zauważyć jedną zależność, którą zamieszczę w "tabelce".

Numer pozycji pentatoniki durowej | Numer pozycji pentatoniki mollowej

1 = 2
2 = 3
3 = 4
4 = 5
5 = 1

Schematy pentatoniki durowej są identyczne jak pentatoniki mollowej, są jedynie ułożone w innej kolejności. Dzięki temu znając 5 pozycji pentatoniki, można równie biegle posługiwać się oboma trybami pentatoniki.

Zasada jest taka, że od drugiej pozycji pentatoniki mollowej bierze nazwę pentatonika durowa. Weźmy pentatonikę A-moll. Zobaczmy na jej drugą pozycję. Druga pozycja rozpoczyna się od dźwięku C. Pentatonika durowa, która współdzieli schemat z pentatoniką mollową A, nazywając jej drugą pozycję swoją pierwszą, to pentatonika durowa C.

Teraz z drugiej strony. Od piątej pozycji pentatoniki durowej bierze nazwę pentatonika mollowa. Weźmy pentatonikę C-dur. Zobaczmy jej piątą pozycję. Piąta pozycja rozpoczyna się od dźwięku A. Pentatonika mollowa, która współdzieli schemat z pentatoniką durową C, nazywając jej piątą pozycję swoją pierwszą, to pentatonika mollowa A.

Wszystkie schematy są jak najbardziej przesuwne. Dotyczy to wszystkich skal, w takim razie pentatoniki również. Biorąc pentatonikę A-moll i przesuwając jej schemat o 1 próg w lewo, a to znaczy, że każdy dźwięk przesuwamy o 1 próg w lewo, otrzymamy pentatonikę mollową G#, gdyż pierwszym dźwiękiem pentatoniki mollowej A był dźwięk A umiejscowiony na piątym progu grubej struny E, a przesuwając go o 1 próg w lewo trafiliśmy na czwarty próg grubej struny E, pod którym kryje się dźwięk G#. Teraz może ćwiczenie. Z jaką pentatoniką durową pentatonika mollowa G# współdzieli swój schemat? Odpowiedź zamieszczę na końcu postu.

Drugi przykład. Biorę pentatonikę C-dur. Przesuwam ją o 2 progi w prawo. 2 progi w prawo od dźwięku C jest dźwięk D. Otrzymamy schemat pentatoniki durowej D.

Znów ćwiczenie. Z jaką pentatoniką mollową pentatonika durowa D współdzieli swój schemat? Odpowiedź zamieszczę na końcu postu.

Jeszcze muszę wyjaśnić zapis. Jeśli spotykamy się z zapisem "pentatonika A" oznacza to pentatonikę durową A. Zapis "pentatonika Am" będzie oznaczał pentatonikę mollową A. "Skala pentatoniczna" i "pentatonika" to wyrażenia synonimiczne.

To jest już wszystko, co jest potrzebne do podstawowych zastosowań pentatoniki. Teraz przejdę do trochę bardziej zaawansowanych zagadnień. Znajomość interwałów jest do ich zrozumienia nieodzowna. Następnie skale pentatoniczne zostaną skonfrontowane ze skalami modalnymi, a więc ich znajomość również się przyda.

Pentatonika mollowa składa się z prymy czystej, tercji małej, kwarty czystej, kwinty czystej i septymy małej.

Pentatonika durowa składa się z prymy czystej, sekundy wielkiej, tercji wielkiej, kwinty czystej i seksty wielkiej.

Z czego się to wywodzi? Otóż patrząc na skale modalne (poradnik-skale-modalne-t89989.html), wyróżniamy 3 skale modalne mollowe i 3 skale modalne durowe. Zmniejszoną, czyli w tym przypadku lokrycką, w tej chwili sobie darujemy.

Zauważcie, że pentatonika durowa + kwarta czysta i septyma wielka daje jońską.
Pentatonika durowa + kwarta zwiększona i septyma wielka daje lidyjską.
Pentatonika durowa + kwarta czysta i septyma mała daje miksolidyjską.

Pentatonika mollowa + sekunda wielka i seksta mała daje eolską.
Pentatonika mollowa + sekunda wielka i seksta wielka daje dorycką.
Pentatonika mollowa + sekunda mała i seksta mała daje frygijską.

Skale modalne durowe różnią się między sobą jedynie kwartą i septymą, a modalne mollowe sekundą i sekstą. Z tego powodu granie pentatoniki durowej na podkładzie, który używa jednej, dwóch lub trzech skal modalnych durowych jest prawidłowe, jak i granie pentatoniki mollowej na podkładzie, który używa jednej, dwóch lub trzech skal modalnych mollowych jest prawidłowe.

Pentatonika ma dużą wadę, ogranicza materiał dźwiękowy. Jej zaletą jest oczywiście łatwość używania we wszystkich gatunkach muzycznych i frazowania szczególnie w bluesie, ale nie tylko to. Pentatonika durowa zagrana na skali naturalnej durowej (jońskiej) oraz pentatonika mollowa zagrana na skali naturalnej mollowej (eolskie) wykluczają możliwość zaistnienia trytonu w harmonii. W każdej skali modalnej wywodzącej się z naturalnej durowej występuje jedynie jeden tryton pomiędzy dwoma dźwiękami. Między kwarta czystą i septymą wielką jest tryton. Nieużywanie tych interwałów, a więc używanie pentatoniki durowej w środowisku jońskim wyklucza użycie trytonu w harmonii. Między sekundą wielką i sekstą małą jest tryton. Nieużywanie tych interwałów, a więc używanie pentatoniki mollowej w środowisku eolskim wyklucza użycie trytonu w harmonii.

To o czym pisałem, że schemat pentatoniki mollowej odpowiada schematowi pentatoniki durowej, za to zjawisko odpowiada tzw. paralelność skal. Patrząc na koło kwintowe materiał dźwiękowy skal naturalnych durowych odpowiada materiałowi dźwiękowemu skal naturalnych mollowych, które zaczynają się od VI stopnia danej skali naturalnej durowej. Patrząc z drugiej strony, materiał dźwiękowy skal naturalnych mollowych odpowiada materiałowi dźwiękowemu skal naturalnych durowych, które zaczynają się od III stopnia danej skali naturalnej mollowej. Jeśli dana skala naturalna durowa (np. skala naturalna durowa G) odpowiada materiałowi dźwiękowemu skali naturalnej mollowej (skali naturalna mollowej E w tym przypadku), to również pentatonika durowa (np. pentatonika durowa G) odpowiada materiałowi dźwiękowemu danej pentatoniki mollowej (pentatonice mollowej E w tym przypadku). I vice versa: jeśli dana skala naturalna mollowa (np. skala naturalna mollowa A) odpowiada materiałowi dźwiękowemu skali naturalnej durowej (skali naturalnej durowej C w tym przypadku), to również pentatonika mollowa (np. pentatonika mollowa A) odpowiada materiałowi dźwiękowemu danej pentatoniki durowej (pentatonice durowej C w tym przypadku). W razie pytań odnośnie pentatoniki, proszę je zadać w tym temacie. Staram się codziennie zaglądać do działu "Teoria muzyki", odpowiadam także na pytania z zakresu teorii muzyki zadane mi na pw.

Pierwsze ćwiczenie, odpowiedź: pentatonika durowa B.
Drugie ćwiczenie, odpowiedź: pentatonika mollowa B.

Pozdrawiam,
Michał

W takim razie czy pentatonika c dur to ta sama co a moll albo czy f dur to ta sama co d moll . Możemy to odczytać z koła kwintowego czy nie?

@rafff12 Co do uzupełnienia poradnika o koncepcję interwałów, poradnik podzieliłem na dwie części. Jedna część przedstawia metodę stosowania pentatoniki bez wgłębiania się w teorię muzyki (nawet w interwały), a druga wymaga znajomości nie tylko interwałów, ale również skal modalnych. Z tego powodu nie zamieszczam tutaj wytłumaczenia interwałów. Dzięki za sugestię, postaram się napisać w przyszłości szczegółowy poradnik na temat interwałów. W tej chwili odsyłam do świetnego poradnika kojota w tej kwestii (i oczywiście nie tylko w tej): poradnik-od-zera-do-mistrza-t66017.html.

Każda uwaga jest dla mnie cenna, nie postrzegam tego jako "przyczepienie" się. :) Każdy czytający ten temat i mający jakąś wątpliwość lub uwagę dotyczącą poradnika w zakresie jego treści merytorycznej, ale również zastosowanej w nim metodyki, niech czuje się swobodnie, opisując ją w poście w tym temacie.

Niestety link nie działa .

Linki do schematów naprawione, dzięki za zwrócenie uwagi.

RiffingMan pisze:Linki do schematów naprawione, dzięki za zwrócenie uwagi.

Niestety nie wiem co to za format .gp3 i nie mogę otworzyć , tym bardziej ze używam Linuxa ,jest program muszę popracować nad nim ... i działa , jeśli ktoś używa Linux chętnie pomogę

Na tej stronie są linki do ściągnięcia bezpłatnego programu TuxGuitar, który bez najmniejszego problemu pracuje na Linuxie:
http://tuxguitar.herac.com.ar/download.html

GP3 to rozszerzenie programu GuitarPro 3, które można otworzyć właśnie tym programem lub jego nowszymi wersjami (w tej chwili najnowsza jest wersja z numerem 6). TuxGuitar również świetnie radzi sobie z otwieraniem plików GP3. Jeśli byłyby problemy z tym rozszerzeniem na Linuxie (sam korzystam z TuxGuitar na Windowsie), zamieszczam linki do tych tabulatur w plikach o rozszerzeniu TG (podstawowym rozszerzeniu TuxGuitar):
https://dl.dropboxusercontent.com/u/25772071/Pentatonika_mollowa_A.tg
https://dl.dropboxusercontent.com/u/25772071/Pentatonika_durowa_C.tg

RiffingMan pisze:Na tej stronie są linki do ściągnięcia bezpłatnego programu TuxGuitar, który bez najmniejszego problemu pracuje na Linuxie:
http://tuxguitar.herac.com.ar/download.html

GP3 to rozszerzenie programu GuitarPro 3, które można otworzyć właśnie tym programem lub jego nowszymi wersjami (w tej chwili najnowsza jest wersja z numerem 6). TuxGuitar również świetnie radzi sobie z otwieraniem plików GP3. Jeśli byłyby problemy z tym rozszerzeniem na Linuxie (sam korzystam z TuxGuitar na Windowsie), zamieszczam linki do tych tabulatur w plikach o rozszerzeniu TG (podstawowym rozszerzeniu TuxGuitar):
https://dl.dropboxusercontent.com/u/25772071/Pentatonika_mollowa_A.tg
https://dl.dropboxusercontent.com/u/25772071/Pentatonika_durowa_C.tg

Tak juz mam , działa i poznaje program ... i sluze pomocą w Linuxie

Przesunięcie dźwięku A w lewo o jeden półton, to nie jest czasem dźwięk G#? W tekście jest Gb

Oczywiście, literówka z mojej strony. Przepraszam za tę niezgodność. Właśnie poprawiłem błąd w poradniku.

Wydaje mi się, że w składzie interwałowym pentatoniki molowej jest błąd
chyba ma ona tercje małą a nie wielką?

Podłączę się; jeśli chodzi o Linuxa i tuxguitar: czy macie jakieś patenty, żeby zaczęło działać cokolwiek poza pokazywaniem nut, tj. coś dźwięczącego? Ewentualnie prosiłbym o podanie konfiguracji alsy i informację, jakiej Javy używacie i czy były jakiekolwiek problemy, wymagające usunięcia.

Z mojej strony: ALSA, freejava, Slackware 14.1, 3.10.17-smp. Spędziłem swego czasu na próbach poprawiania tego kilka godzin, ale nic nie wyszło. Dodam, że odgrywanie plików midi czymkolwiek innym niż Tuxguitar też nie działa (ale nigdy nie potrzebowałem, więc nie był to problem).

Za wszelkie sugestie dziękuję (oprócz RTFM -- siedzę w tym światku od przełomu wieków).

qweqweqwe123 pisze:Wydaje mi się, że w składzie interwałowym pentatoniki molowej jest błąd
chyba ma ona tercje małą a nie wielką?

Chochlik poprawiony, dzięki.